Współczesne maszyny i urządzenia do robót ziemnych, budowlanych i drogowych, potrzebują niezawodnych jednostek napędowych, jakimi są silniki spalinowe. Za poprawność działania i wydłużenie ich żywotności, w dużym stopniu będzie odpowiadał operator, przeprowadzając sumiennie prostą obsługę codzienną, zarówno przed, w trakcie pracy, jak i po jej zakończeniu.
Fot. Forum Budowlane
Wobec powyższego, każdy operator powinien zadać sobie pytanie jakie korzyści może przynieść sumienna i rzetelna obsługa silnika spalinowego napędzającego maszynę lub urządzenie, którym pracuje? Czy też odwrotnie – co się może stać, jeśli nie będzie dbał o maszynę/urządzenie i silnik?
Aby znaleźć odpowiedź na powyższe pytania i osiągnąć zamierzony cel, niezbędna jest przede wszystkim znajomość instrukcji obsługi danego silnika spalinowego oraz stosowanie się do zawartych w niej wytycznych producenta. Skupienie się operatora na kilku najważniejszych punktach, przyniesie żądany efekt – trwały, niezawodny i bezpieczny w pracy silnik.
Obsługa, ogólnie, są to czynności przeprowadzane na maszynie/urządzeniu, mające na celu wydłużenie ich żywotności. Aby silnik spalinowy, jako główna jednostka napędowa, mógł prawidłowo i bezpiecznie pracować, niezbędne są układy wspomagające, jak i sumiennie i bezpiecznie przeprowadzana przez operatora obsługa, zwłaszcza przed rozpoczęciem pracy.
Układy takie jak: chłodzenia, smarowania, zasilania paliwem czy dolotowy powietrza, na bieżąco utrzymują silnik w prawidłowym funkcjonowaniu. Układ chłodzenia i układ smarowania intensywnie odprowadzają ciepło ze ścianek cylindrów oraz smarują elementy ruchome, narażone na tarcie. Układ zasilania dostarcza na bieżąco paliwo do silnika, natomiast filtr powietrza w układzie dolotowym powietrza oczyszcza powietrze trafiające następnie do komory spalania.
Stosowanie się przez operatora do zaleceń zawartych w instrukcji obsługi konkretnego silnika spalinowego, zapewni nie tylko dłuższą jego żywotność, ale ekonomiczną i bezpieczną eksploatację. Niezastosowanie się do wytycznych producenta może doprowadzić do szybkiego zniszczenia silnika, np. w wyniku zapalenia się lub uszkodzenia układów wspomagających pracę.
Obsługa silnika spalinowego ze względów bezpieczeństwa powinna być zawsze przeprowadzana przy wyłączonym i schłodzonym silniku.
Obsługa układu chłodzenia
Silniki spalinowe mogą być chłodzone zarówno powietrzem, jak i cieczą, najczęściej płynem chłodzącym. Do grupy silników chłodzonych powietrzem zalicza się silniki dwusuwowe (stosowane m.in. w piłach mechanicznych), jak i czterosuwowe (stosowane m.in. w sprężarkach przewoźnych). Silniki chłodzone cieczą, wyposażone są w chłodnicę i mogą mieć również zbiorniczek wyrównawczy.
Rola operatora przy obsłudze układu chłodzenia, sprowadza się do wykonania kilku prostych czynności.
W silnikach chłodzonych powietrzem należy sprawdzić powierzchnie chłodzące cylindra (zaznaczone na fot. 1) i ewentualnie usunąć zanieczyszczenia.
Fot. 1. Sprawdzenie powierzchni chłodzących cylindra silnika chłodzonego powietrzem
Fot. Honda
W silnikach chłodzonych cieczą należy natomiast:
- sprawdzić poziom płynu chłodzącego w chłodnicy lub w zbiorniczku wyrównawczym (rys. 2) i ewentualnie uzupełnić,
- sprawdzić szczelność układu,
- dokonać oględzin przewodów i chłodnicy,
- kontrolować temperaturę płynu chłodzącego w trakcie pracy maszyną.
Rys. 2. Sprawdzenie poziomu płynu chłodzącego w chłodnicy (z lewej) i w zbiorniczku wyrównawczym silnika chłodzonego cieczą
Rys. Kubota
Zarówno zanieczyszczenia na powierzchniach chłodzących, jak i zbyt niski poziom płynu chłodzącego, mogą doprowadzić do przegrzewania się silnika, a tym samym do przedwczesnego jego zużycia.
Obsługa układu smarowania
Codzienna obsługa układu smarowania polega na kontroli poziomu oleju silnikowego w misce olejowej. Poziom oleju najlepiej jest sprawdzić każdorazowo przed uruchomieniem silnika danego dnia pracy. Zmierzony za pomocą wskaźnika prętowego poziom oleju, powinien zawierać się między kreskami określającymi jego graniczne wartości (min i max).
Operator musi pamiętać, że ilość oleju ma być zawsze zgodna z tym, co jest napisane w instrukcji obsługi, natomiast sam olej nie może być nadmiernie zużyty. Przystępując do pomiaru poziomu oleju należy (fot. 3):
- wyciągnąć wskaźnik i wytrzeć go czystą szmatką,
- włożyć ponownie do skrzyni korbowej i po wyjęciu odczytać poziom oleju. Jeśli oleju będzie poniżej min, wówczas stan należy uzupełnić takim samym olejem.
Fot. 3. Sprawdzenie poziomu oleju w silniku czterosuwowym o zapłonie iskrowym w przecinarce do nawierzchni dróg (u góry) oraz w silniku wysokoprężnym ładowarki teleskopowej
Fot. P. Sosiński
W maszynach wyposażonych w silnik z turbodoładowaniem, zbyt niski poziom oleju może doprowadzić do przedwczesnego uszkodzenia turbosprężarki.
Powyższa procedura dotyczy silników czterosuwowych. W silnikach dwusuwowych, nie ma typowej miski olejowej, a smarowanie odbywa się za pomocą oleju do silników dwusuwowych, który został wcześniej zmieszany (w odpowiednich proporcjach, np. 1:50) z paliwem, jakim jest benzyna bezołowiowa.
Niektóre maszyny wyposażone w silniki dwusuwowe mają osobny zbiornik na paliwo oraz osobny zbiornik na olej (np. ubijaki wibracyjne). W takim przypadku, rola operatora sprowadza się do uzupełnienia odpowiedniego zbiornika – paliwem i olejem do silników dwusuwowych.
W czasie pracy operator maszyny (np. koparki jednonaczyniowej, pompy do mieszanki betonowej czy wózka podnośnikowego) powinien sprawdzać ciśnienie oleju, sygnalizowane przez lampkę kontrolną lub wskazywane przez manometr. Ciśnienie oleju powinno utrzymywać się w granicach przewidzianych instrukcją obsługi dla danej maszyny. Spadek ciśnienia oleju grozi zatarciem silnika. Jeśli w misce olejowej będzie mniej oleju niż jest to wymagane (lub jego brak), na panelu sterowniczym zapali się lampka kontrolna smarowania koloru czerwonego.
W niektórych maszynach czy urządzeniach, w przypadku osiągnięcia wartości granicznych (np. ciśnienia oleju) przy pracującym silniku, włącza się ostrzegawczy sygnał dźwiękowy.
Silniki takich maszyn jak np. przecinarki do nawierzchni dróg lub zagęszczarki, mają wbudowane urządzenia zabezpieczające, które w razie zbyt niskiego poziomu oleju wyłączą go, zabezpieczając w ten sposób przed zatarciem. Wówczas operator powinien odczekać, aż silnik ostygnie a następnie uzupełnić poziom oleju.
Obsługa układu zasilania paliwem
W ramach obsługi układu zasilania paliwem ze strony operatora kontroli wymagają: zbiornik paliwa i przewody paliwowe. W zbiorniku powinien być odpowiedni poziom paliwa lub paliwa z olejem (dotyczy silników dwusuwowych), który operator powinien sprawdzić przed rozpoczęciem pracy (fot. 4) i ewentualnie uzupełnić. Brak paliwa (zwłaszcza w przypadku silnika o zapłonie samoczynnym), może doprowadzić do jego zapowietrzenia.
Fot. 4. Obsługa codzienna układu zasilania paliwem silnika spalinowego polegająca na sprawdzeniu poziomu paliwa w zbiorniku
Fot. P. Sosiński
Podczas uzupełniania paliwa, operator powinien zwrócić uwagę, czy wokół wlewu do zbiornika nie znajdują się zanieczyszczenia, które mogłyby dostać się następnie do silnika. Ponadto, jeśli używany jest lejek, również i on powinien być wolny od wszelkich zanieczyszczeń.
Obsługa przewodów paliwowych sprowadza się do kontroli ich szczelności. Wszelkie uszkodzenia takie, jak pęknięcia lub zgniecenia, usuwa się wymieniając przewód na nowy.
Obsługa filtra powietrza w układzie dolotowym
Silnik spalinowy podczas kilkugodzinnej pracy w trybie ciągłym, narażony jest na podwyższone zapylenie zasysanego powietrza, w którym występują zanieczyszczenia. Również zanieczyszczony filtr powietrza będzie utrudniał przepływ powietrza, ujemnie wpływając na osiągi silnika.
Jeśli silnik jest eksploatowany w mocno zapylonych miejscach, należy czyścić filtr powietrza (fot. 5) częściej, niż jest to wskazane w instrukcji obsługi. Użytkowanie silnika bez lub z uszkodzonym filtrem, umożliwi przedostanie się zanieczyszczeń do wnętrza i spowoduje jego przedwczesne zużycie.
Fot. 5. Przykłady obsługi filtra powietrza w silniku przecinarki do nawierzchni dróg (u góry) i ładowarki teleskopowej
Fot. Merlo
W celu oczyszczenia filtra powietrza, wkład powinien zostać przedmuchany suchym sprężonym powietrzem od wewnątrz na zewnątrz do chwili, aż przestanie wylatywać kurz. Podczas tych czynności operator powinien zachować szczególną ostrożność, aby wkład filtra nie został uszkodzony przez końcówkę rurki, z której wydostaje się sprężone powietrze.
Wskazane jest (a często lekceważone przez operatorów), aby nie uderzać i nie stukać we wkład filtra, ponieważ spowoduje to jego uszkodzenie i wywoła zagrożenie uszkodzenia silnika.
W niektórych maszynach i urządzeniach są stosowane filtry samooczyszczające się, wówczas obsługa takiego filtra ogranicza się do ewentualnej wymiany lub okresowego czyszczenia.
Podsumowanie
Opisane powyżej czynności obsługowe są bardzo proste, ale jakże ważne dla silnika spalinowego. Dużą rolę odgrywa w tym procesie operator – osoba, która jest bezpośrednio związana z daną maszyną czy urządzeniem budowlanym. To właśnie od operatora w głównej mierze zależy, jaka będzie żywotność jednostki napędowej, a w szczególności, czy:
- w zbiorniku zawsze będzie prawidłowe paliwo lub przygotowana w odpowiedniej proporcji mieszanka paliwowo-olejowa (dotyczy silników dwusuwowych);
- olej silnikowy ma odpowiednie parametry pracy i właściwy poziom;
- płyn chłodzący w układzie chłodzenia jest odpowiedni, czy jest właściwy jego poziom, a w silnikach chłodzonych powietrzem – czy powierzchnie chłodzące są czyste i powietrze ma do nich swobodny dostęp;
- filtry powietrza są czyste, aby powietrze trafiające do silnika, było wolne od wszelkich zanieczyszczeń, które mogą doprowadzić do uszkodzenia silnika.
mgr inż. Paweł Sosiński
OKZ Kursal
Źródło: Forum Budowlane, nr 4 (227) 2015
